JAPON ŞİİRİ
M. Demirel Babacanoğlu Yazdı
Ülkemizde Japon şiirlerine özenen yok değildir.
Çokça da “haiku” biçemi üzerine örnekler veriyorlar. Japonlar, Çin şiiri etkisinde şiirlerini geliştirdiler. Klasik Japon şiirleri hece ölçüsüne dayanır. Beş yedili nazım düzeninde kurulmuş, uyaksızdırlar. Alliterasyona dayer verilir.
Bir örnek:
“Deniz kıyısı boyunca/Devrilir dalgalar… Devrilir gür…/ Devrilir gür…” … “Sedir ağaçları arasında/ Islık çalıyor meltem/ Fifiyu. Fifiyu… fifiyu…”
Bu görüş ve düşünceler altında kendilerine uygun biçimlemeler bulmuşlardır.
“Haiku, Naga Uta, Sedoko, Tanka, Renka, Senryu” gibi.
Bu biçimlemeleri gözden geçirelim:
HAİKU-Hokku-Halkal: 14.yy sonlarında “Tanka” türünden doğmuştur. Tanka’nın sondan iki dizesi atılarak 14 hece eksiltilerek oluşturulmuştur. 5-7-5 hece ölçüsüyle düzenlenmiştir. Örnek:
“Şurada burada bir geyik
Çalılar arasından
Gösteriyor yüzünü”
Türkçeye çevrilen şiirlerde verilen Japon ölçüleri görülmüyor tabi. Verilen ölçü Japon dili hecelerine göredir. Bilindiği gibi dillerin özelliği birbirinden ayrımlıdır. Örnekte görüldüğü gibi,Türkçede ölçü 5-7-5 özelliğinde değildir. 9-7-7 olarak çıkıyor ortaya.
TANKA-Waka: Biçimlemesi önemli nazım biçimlerindendir. Hece ölçüsüyle yazılır, beş dizelidir. Hecelerin dizelere göre sıralanışı şöyle. 5-7-5-7-7 İlk üç dizeye üst kıta (Kami Ne Ku), son iki dizeye de alt kıta (Sihimo No Ku) denir. Hecelerin toplam sayısı 31’dir. Dizeler 12 ile 20 sözcükten oluşur. Kimi kez hece sayısı bir iki hece artabilir. Örnek:
“Şu yatağa yatıp ta hani
Bütün gece düşünmesi vardır ya
Ah öyle sıkar öyle sıkar ki beni
Gece öyle uzun gelir ki insana
Yabani sülünün kuyruğu sanki”
NUGA-UTA: Klasik Japon şirinin en eski nazım biçimlerindendir. Beşli yedili dizelerden oluşur. Bu tür nazım biçimi 6. yy’da ortadan kalkmıştır. Örnek:
“Kış gidip te
Bahar geldi mi
Yıl yeni ay yeni
Ama ihtiyarlıyor insan
Her şey yeniyken iyi ama
İnsan için mesele başka
Yalnız o var eskisi iyi olan”
SEDEKO: 5-7-5-5-7-7 dizelerden meydana gelir. 36 hecelidir. Bu da 6.yy’da ortadan kalkmıştır. Örnek:
“Kısa bir andı
Birlikte kaldığımız
Beş-on dakika ancak
Ve inandık ki sevdamız
Bin yıl ömürlü olacak”
RENKA: Zincirleme şiirdir. Örnek: “Bıraktı kadın
Aşkın acılarını
Veren erkeği.
(Basho)
Artık ayrılmalıyız
İşte senin kılıcın.
(Kyorai)
Bir rüzgar gibi
Tarıyor o dağınık
Kaküllerini.
(Boncho)
Bir derin düşünceli
Ve çılgın hali var ki…
(Shiho)
………….
SENRYU: 18.yy’da ortaya çıkmış satirik şiire çok yakın Kral Hachiemon ürettiği bir şiir türüdür. Kralın adıyla anılmaktadır. Eleştirici, alıy edici bir yazın türüdür. Örnek:
“Derenin şırıltısından
Şımarıp kara kurbağa
Başlıyor türküsüne”
Bir başka örnek:
“Çocuğu bir güzel uyut
Sonra hadi bakalım davul çalmaya
Aman ne de karanlıkmış ortalık”
DODOİTSU: 7-7-7-5 dize düzenindedir. 26 heceli, 4 dizeli nazım biçimindedir. 26 heceli, 4 dizeli nazım birimidir. Halk türkülerinde kullanılmaktadır. Örnek:
“-Ay tanrısının ışığından
Gel sevgilim gel bana
Dağ duvarları yok ya bizi ayıracak
Yol uzun değil ya”
-Ay tanrısının ışığından
Yol açık ve aydınlık sana
Öylesine körüm ki sevdadan
Anlıyorum ki erişemeyeceğim sana”
05 Aralık 2021, Adana
- KAYNAK: l. Sami Akalın-Japon Şiiri, 326 s. Varlık Yayınları-1962
*****
