Van Gogh Müzesi’nde Japon Etkisi
Haber : Harika Ören
Japonlar, 1853 yılında Paris Evrensel Sergisi’yle Avrupalıların dikkatini çektiler. Japon resim ve objeleri birdenbire odak noktaları haline geliverdi. Dış Dünya ile ticaret yapmaya başlayan Japonya, yabancılara kapadığı kapıları açtı. Japon çizimleri, baskı resimleri ve Japon mallarıyla Avrupalı ressamları etkisi altına almaya başladı.
Eleştirmen Philippe Burty ‘’Japonisme’’ terimini ortaya attı. Doğunun motiflerinin Batı sanatına uyarlanması, bu yorumların tartışmaya açılması gündeme geldi. Avrupalılara son derece egzotik gelen, perspektifsiz, dekoratif tasarımlı, çekici renklerle hazırlanmış baskılar dalga dalga Avrupalı sanatçıları etkiledi.
Vincent Van Gogh, Montmartre’de baskı resim satan dükkanları dolaşıyor, Theo’nun gönderdiği harçlıkların çoğuyla baskı resim alıyordu. Sanat komisyoncusu editör, küratör Samuel Bing sergisinden birçok Japon baskı alarak; zaman içinde dört yüze yakın baskı resim sahibi olduğu biliniyor.
Manet, resimlerinde geniş renk düzlemleri yaratmaya başlarken, Monet dairesinin duvarlarını Japon baskılarıyla dekore ediyordu. Eyfel Kulesinin 36 ayrı görünümünün gravürünü yaptığını unutmayalım. Toulouse-Lautrec’in ‘’Jane Avril’’ i düz koyu renkleri, parçalı tasarımıyla Japon baskılarından uyarlamadır. Whistler’de eserlerinde Doğu etkilerini uygulayan ilk ressamlardandır.
Japon kültürü ve resim sanatına tutku duyan Van Gogh’un, Japon etkisiyle eserleri arasındaki bağı ortaya koyan yeni sergi Tokyo’da açıldı. Vincent Van Gogh, 19. Yüzyılın sonlarında eserler yaratmış, Empresyonizm akımının öncülerinden biri kabul edilen bir ressam. 400’den fazla ukiyo-e (Fani Dünya Resmi) baskısı sahibi olması ve resimde Japon tarzı kompozisyon ve renklere önem vermesinden dolayı sanatçının Japon kültüründen etkilendiği söyleniyor.
Van Gogh ile Japon kültürü arasındaki bağı insanlara göstermek amacıyla gerçekleştirilen sergi Tokyo’nun Ueno semtinde Tokyo Metropolitan Sanat Müzesi’nde büyük bir ilgiyle izleniyor.
Vincent’in ‘’Kulağı sarılı’’ Otoportresinde duvarda Japon baskısı asılı olduğu görülür. Japon geyşalarını betimleyen baskı Toyokuni’nin eseridir. Sanatçı Japon resminin doğayı ayrıntılı tasvirini beğeniyor, bu baskılardaki sarı ışıktan fazlasıyla etkileniyordu. Paris’ten Arles’a Güney’e yolculuk kararı verdiğinde ‘’ O kış, ne kadar heyecanlandığımı hala çok canlı bir şekilde hatırlıyorum . Sonunda Japonya’ ya mı geldik diye, nasılda dışarı bakıp duruyorum’’diye yazar. Güney Fransa’daki ışıkla güçlenen renklerin kendine ‘’Özgün bir Japonya’’ sunduğunu düşünür.
Van Gogh, Japon baskılarından sıra dışı bakış açısını öğrenir. Sergideki eserler arasında bulunan “Oiran” (fahişe) adlı eser; o dönem Fransa’da yayımlanan, Japonya konulu dergi kapağında yer alan Tokyo’lu ukiyo-e sanatçısı Keisai Eisen’in aynı isimli eserinin Van Gogh tarafından tabloya dönüşümüdür. Van Gogh tablosunda, orijinal eserdeki kadının yanında, kendi stilinde parlak renkler ve resmin kenarında turna kuşu ve kurbağa gibi desenler bulunur. ‘’Paris Illustre’’ Theo’nun çalıştığı şirket tarafından yayınlanan bir dergidir.
Sanatçının “Ekici” isimli eserinde de tablo bir ağaç gövdesiyle ikiye ayrılır. Bu cüretkar kompozisyonun oluşumunda da Hiroshiga Utagawa’nın “Tokaido’nun 53 Durağı” eserinden ilham aldığı düşünülür. Van Gogh’un Japon tarzı ‘’Çiçek Açan Erik Ağacı’’ (1887), ‘’Çiçek Açan badem Ağacı’’ (1890) eserlerinde de Japon tarzının etkisinde kaldığı açıkça görülür.
‘’Çiçek Açan Badem Ağacı’’ eserini St. Remy’deki akıl hastanesinde Ölümünden birkaç ay önce Theo’nun Vincent isimli oğlu için yapar.
Sergilenen eserler arasında yaklaşık 40 adet Van Gogh eseri ve ilgili ukiyo-e baskıları bulunuyor. ‘’Van Gogh ve Japon Kültürü Sergisi’’ Tokyo Metropolitan Sanat Müzesi’nde, 8 Ocak 2018 tarihine kadar ziyaretçilere açık olacak. 20 Ocak’ta ise Kyoto Ulusal Modern Sanatlar Müzesi’nde sanatseverlerle buluşacak.
*****
