
1509 İstanbul Depremi
M. Demirel Babacanoğlu Yazdı
Deprem; yeraltı boşluklarının çökmesi, fay hatlarının kırılması, mağmanın fışkırması sonucu oluşan yer sarsıntılarıdır! Deprem dendi mi çoğu kez İstanbul depremi gelir akla. Varto, Hınıs, Erzurum, İzmit, Düzce İzmir depremleri de unutulacak cinsten değildir…
“Kirâze” adlı romanı okurken 10 Eylül 1509 İstanbul depremi bilgileri aldım. İlgimi çekti; internetten de baktım… Gerçekten de acılı, çok yıkımlı, çok hasarlı bir deprem olmuş.
Merkez üssü Marmara Denizi kuzeyinde olan İstanbul depreminde fazlasıyla 13 bin kadar insanın öldüğü, 10 bin kişinin yaralandığı, 1070 hanenin yıkıldığı, binlerce yapının hasara uğradığı belirtilmektedir. 109 cami, 49 kale burcu, Ayasofya minaresi, Anadolu Hisarı, Rumeli Hisarı… yıkılmış, Aziz John Kilisesi hasar görmüş.
İşte bu büyük yıkım İstanbul’dan geçmiş. Bir daha olmayacağı anlamına gelmez. Yer bilim insanları bunları söz konusu oldukça dillendirmektedirler.
Tam 1500 ev dümdüz olmuş. 5 Bin kişi ölmüş bir anda. Yedikule’ye kadar üç kat İstanbul Sur‘u yıkılmış. İshak Paşa semtine dek her yer ören haline gelmiş. Fatih Camisi’nin 4 büyük sütunu yok olmuş. Bayazıt Camisi arkasındaki hastane, Medrese, imaret yerle bir olmuş. At Meydanı’ndaki 6 sütun devrilmiş. Mustafa Paşa Konağı’nda atlarıyla birlikte tam 300 süvari ölmüş. Yeni Saray’ın deniz tarafı yıkılmış. Deniz kudurmuş, Galata, Beyoğlu taraflarını tufana boğmuş. Yalnızca ayakta kalan Ayasofya Camisi olmuş. Artçı depremler kırk gün sürmüş. “Küçük kıyamet” adı verilmiş bu depreme. 500 yıl içinde en yıkıcı deprem olarak tarihe geçmiş. Edirne, Dimetoka, Bolu, Sivas, Çorum, Tokat etkilenmiş.
Sultan Bayazıt Edirne’ye gitti, ikinci haftasında Edirne’ de şiddetli sallantılar oldu. Altı gün sonra da korkunç bir fırtına koptu. Tanca ırmağı taştı, çevresini büyük zarar verdi. Sultan Bayazıt “At Divanı”nı topladı (At üstünde toplanan kurul).
Şöyle dedi: “O kadar haksızlık, zulüm ettiniz ki, mazlumların ahı göklere çıktı, İlahi gazabı davet etti” Görüldüğü gibi Padişahı bile çok etkileyen bu depremden ders alınmalı… Dağlar, taşlar, yerler, yapılar depremlere göre değerlendirilmeli…
31 Temmuz 2022; Çamlıyayla.
Kaynak:
- Solmaz Kâmuran, Kirâze syf. 132-134, İnkılap Kitapevi 25. Baskı, 2000, İstanbul.
- İnternet 1509 İstanbul Depremi.
*****