Aktrist Sarah Bernhardt
Harika Ören Yazdı
Evrensel Tiyatro Festivali durumuna gelen A.M.Julien’in proje oyunlarının oynandığı ilk tiyatroya adını veren Sarah Bernhardt kimdir?
Üstün oyunculuk gücü, çarpıcı güzelliğine eklenen, etkileyici sesiyle, Oscar Wilde’ın hayranı olup, ”İlahi Sarah” diye seslendiği; tanrıça edalı, 19. Yüzyılın en büyük Fransız oyuncularından Sarah Bernhardt bir yıldızdır. Sarah Bernhardt, tiyatro çalışmalarına 1954 İlkbaharı’nda, Paris’de yabancı topluluklara açık, Fransız A.M. Julien tiyatro festivalini düzenleme düşüncesiyle başlar.
“THEATRE DES NATİONS” (Uluslar Tiyatrosu), çeşitli uluslardan davet edilen tiyatro topluluklarının Paris’e gelip, çalışmalarını sergilemeleriyle start alır. 1955 ve 1956 yıllarındaki etkinlikler, o kadar çok beğenilir ki; 1957’de festival resmi nitelik kazanır. Öyle ki 1957 yılı Mart- Temmuz arası, Paris’te “Sarah Bernhardt Tiyatrosu”nda, 16 topluluk 9 değişik dilde birbirinden başarılı oyunlar sergilerler 1844 Fransa doğumlu, Sarah 1861′ de 17 yaşında Paris Konservatuarı oyunculuk bölümüne girer.
Comedie-Française’e kabul edilir. Fransa’nın en ünlü ulusal tiyatrosundan-okulundan kardeşine kaba davranan bir kadın oyuncuyu tokatladığı için atılır. Odeon Tiyatrosu’na katılır ve orada çalıştığı altı yıl içinde oyunculuk yeteneğini kabul ettirerek, ünlü tiyatro oyuncuları arasında yer alır. Başarısı, Sarah’ın yolunu tekrar Comedie-Française ile birleştirir. Jean Racine’in ‘’Phedre ‘’adlı oyununda Phedre rolü ona verilir. Sarah Bernhardt, tutkuyla oynadığı bu rolle tiyatro eleştirmenlerinden sonsuz beğeniler alır.
Hayranlarını eğlendirmekten ve şaşırtmaktan büyük bir zevk alan Sarah geceleri herkes gibi yatağında uyumaktadır ama etrafa geceleri bir tabutta uyuduğu haberini yayar. Bununla da yetinmez. Bir tabutun içinde uyur vaziyette fotoğraf çektirir ve yayınlatır. Buna ve buna benzer şaşırtıcı olaylarla basında yer alır. Sarah hayatı ciddiye alır ama onunla dalga geçmekten de büyük keyif duyar. Shakespeare gibi klasik oyunların başrolünü oynamaya başlar. Hamlet’te ve diğer başka oyunlarda erkek rolü bile oynamıştır. Her rolün yıldızı Sarah, duygularını, ayrıntılı bir biçimde seyirciye aktarma özelliğine sahip olmanın ayrıcalığını en güzel şekilde kullanır.
Sesini ‘’eşşiz olarak’’ nitelendirirler ve ”altından bir çan ” olarak tanımlarlar. Viktor Hugo, Sarah’a ”altın ses” der. Tiyatronun dışında ki eğlenceli ve hayat dolu kişiliğiyle, zarafeti ve güzelliği birleşince, hayranları günden güne artar. Tiyatro kariyerinin yanı sıra kitaplar yazar. Sessiz film döneminin aktristlerindendir. Ligne Prensi Belçikalı Henri ile ilişkisinden tek çocuğu Maurice Bernhaardt (1864) doğar. 1882 de Yunanlı Aristides Damala ile Londra’da evlenen Sarah’ın bu evliliği, kâğıt üzerinde Artisdes’in 1889’da 34 yaşında ölümüne kadar sürse de daha ilk yıllarında sona ermiştir. Çünkü Damala, morfin bağımlısıdır.
Sarah evliliğinin son yıllarında İngiltere Kralı Edward VII. ile bir ilişki yaşar. Ünü Fransa’dan New York’a kadar uzanır. İstanbul’a da üç kez gelmiş, temsil vermiştir. 1905’te Güney Amerika turnesi sırasında “La Tos-ca”nın son sahnesinde korkuluktan atlarken sağ dizini incitir. 1915’te kangren olunca bacağı kesilir. Birinci Dünya Savaşı’nda cephedeki askerleri tekerlekli sandalye üzerinde ziyaret eder. Louis Verneuil, Maurice Rostand ve Sacha Guitry’nin kendisi için yazdığı oyunlarda, oturarak oynar. Sahne aşkı o kadar yoğundur ki kariyerine, tahta bir protez ayak kullanarak devam eder.
1915’te Amerika’da başarılı bir turnenin ardından; Fransa’ya geri döner ve ölene dek kendi prodüksiyonlarında oynar. Fiziksel durumu yüzünden sahne üzerine hareket edemez ancak yaşlılığına rağmen değişmeyen sesiyle izleyicileri etkiler. Öleceğine yakın günlerde Paris’teki evinde çekilir. “Geleceği Gören Kadın” filmi son çalışmasıdır.
26 Mart 1932’de hayal ettiği gibi sahnede ölür ve Fransa’daki Pere Lachaise Mezarlığı’na gömülür.
İş Bankası Kültür yayınlarından çıkan, Fadime Kahya çevirisiyle, Artur Gold ve Robert Fizdale’nin ”Sarah Bernhardt” adlı kitabını okuyarak bu eşsiz yıldızın trajik hayatına tanıklık edebilirsiniz. Yetenekli ve akıllı Sarah Bernhardt’ın güzel bir sözü vardır. Der ki ” Biri sizi bir defa aIdatırsa suç onundur. İkinci defa aIdanırsanız biIin ki suç sizindir.”
Dünya Tiyatrolar Günü kutlu olsun.
*****
