Değişik Zamanlarda çekilen
Üç “ÇİÇERO” Filmi
Erol Ünal Yazdı
- İlk Çiçero filmi Ankara Casusu Çiçero adıyla 1951 yılında çekildi.
- Çiçero filmi ikinci kere 1952’da Amerikada çekildi.
- Üçüncü kere 2018’de çekilen Çiçero filminde Çiçero’yu Erdal Beşikçioğlu canlandırdı.
- İlk Çiçero filmi’nde Tiyatro ve Sinema Oyuncusu olan Dayım Hasan Çelik’te oynamıştı.
Filmin senaryosu gerçek bir öyküye dayanan, 2. Dünya Savaşı yıllarında Ankara’daki İngiliz Büyükelçisi‘nin uşaklığını yapan “Çiçero” kod adlı Kosovalı Arnavut asıllı Türk vatandaşı casus Elyesa Bazna‘nın İngiliz planlarını Naziler’e satmasını ele alınan filmin ikisi 1951 ve 2008’de Türkiyede, biri 1952’de Amerikada toplam 3 kere çekildi.
llk Çiçero filmi Ankara Casusu Çiçero adıyla 1951 yılında çekildi. Mehmet Muhtar’ın senaryosunu yazdığı ve yönetmenliğini üslendiği filmin yapımcılığını Kemal İşmen, görüntü yönetmenliğini Coni Kurteşoğlu yaptı. Oyuncu kadrosunda Vedat Karaokçu, Atıf Kaptan, Berrin Aydan, Rana Suna, HASAN ÇELİK, Kemal E. Bara, Münir Ceyhan, rol aldı.
Bu filmin oyuncu kadrosunda yer alan Hasan Çelik benim (Erol Ünal) dayımdı. Dayım Hasan Çelik 1929’da İstanbulda doğdu. Tiyatroya ve Sinemaya tutkusu vardı. Sahneye ilk defa 1945’de Maksim’de dansör olarak çıktı. “Atilla Opareti”nden sonra başlangıçta adı Fransız Tiyatrosu olan Beyoğlu’ndaki Ses Opereti’nde ve Muammer Karaca‘nın Karaca Opereti‘ninde oynadı. ”Fuar Yıldızı”, ”Lüküs Hayat”, ”Deli Dolu”, ”Alabanda” gibi operetleri sahneleyen Muammer Karaca‘nın tiyatro grubunda Anadolu turnesine çıktı.
Muammer Karaca; dayım Hasan Çelik‘i oğlu gibi severdi. 5 nesildir yaşadığımız Üsküdar’da ahşap evin tavan arasında bulduğum eski fotoğrafların arasında en enteresanı “Oğlum Hasan“a imzalı 1946 tarihli fotoğraf ile Muammer Karaca‘nın “Fuar Yıldızı” nde çekilen oyununda Hayganuş Çıtırpıtıryan rolünü canlandırdığı bir fotoğraftı.
Hasan Çelik 1949’da Üvey Baba, 1950’de Çakırcalı Mehmet Efe, 1951’de Ankara Casusu (Çiçero) ve 1952’de İstanbul Yıldızları filmlerinde rol aldı. Muammer Karaca’nın başrolünü oynadığı ”İstanbul Yıldızları” filminde Güzin Özipek, Muzaffer Hepgüler, Ayten Kayalı, Toto Karaca, Mürüvvet Sim, Rana Şıvga, Salih Tozan, Celal Sururi, Ziya Keskiner, Adile Naşit, Şemsi Yastıman, Abdullah Yüce, Zafer Önen ile rolleri paylaştı.
Hasan Çelik 1956’da Muzaffer Tema, Yılmaz Duru ve Necla Ateş‘le birlikte ABD’ye gitti. Yılmaz Duru bir süre sonra Türkiye’ye geri döndü. Dayım ve Necla Ateş Amerika’da yaşadı. Holywood’da bazı filmlerde oynadı. New York Brooklyn‘da yaşadı. Dayım Hasan Çelik 64 yaşında 1993’te Amerikada vefat etti.
Çiçero filmi ikinci kere 1952’da Amerikada çekildi. 5 Fingers (Beş Parmak) kitabından Joseph L. Mankiewicz‘in yönetmenliğinde sinemaya uyarlandı, Çiçero rolünü James Mason oynadı. Çekilen filmin bazı sahneleri İstanbul ve Ankara’da çekildi. Yabancı gözüyle Türkiyenin o zamanki halini göstermesi bakımından enteresandı. 108 dakikalık filmin senarist’liğini Michael Wilson, Joseph L. Mankiewicz ve yönetmen’liğini Joseph L. Mankiewicz yaptı. Danielle Darrieux, Walter Hampden, James Mason, Michael Rennie, Oskar Karlweis rolleri paylaştı.
Üçüncü kere 2018’de çekilen Serdar Akar‘ın yönetmenliğini üslendiği 3’ncü Çiçero filminde Çiçero’yu Erdal Beşikçioğlu canlandırdı. Filmin oyuncu kadrosu Erdal Beşikçioğlu, Burcu Biricik, Ertan Saban, Tamer Levent, Cem Kurtoğlu, Murat Garipağaoğlu, Altan Erkekli, Mehmet Esen, Selen Öztürk idi.
Filmin Konusu:
Filmin senaryosu gerçek bir öyküye dayanır. 2. Dünya Savaşı yıllarında Ankara’daki İngiliz Büyükelçisi’nin uşaklığını yapan “Çiçero” kod adlı Kosovalı Arnavut asıllı Türk vatandaşı casus Elyesa Bazna’nın İngiliz planlarını Naziler’e satmasını ele almıştır. Babasının ölümünden sorumlu tuttuğu İngilizler’den nefret eden Bazna, aslında opera sanatçısı olmak istiyordu. Ancak geçimini sağlamak için Ankara’daki sefaretlerde uşaklık yapıyordu.
Alman büyükelçisi Franz von Papen döneminde uşaklık yaptığı İngiliz büyükelçisi Hugh Knatchbull-Hugessen’den elde ettiği belgeleri Almanlara satıyordu. O dönemde Alman Büyükelçiliğinden bir görevlinin İngilizler’e sığınması üzerine yakalanma endişesiyle İngiliz Büyükelçiliğindeki görevinden ayrılan Bazna’ya hizmetleri karşılığı ödenen paranın Almanların İngiliz ekonomisini çökertme maksadıyla çıkardıkları sahte banknotlarla yapıldığı ortaya çıkar.
ÇİÇERO kimdir?
Çiçero lakabıyla bilinen ve gerçek ismi İlyas Bazna olan ünlü casus 28 Haziran 1904 yılında dünyaya geldi. Gerçek ismi İlyas Bazna 2. Dünya Savaşı’nda Almanya adına görevlerde bulunmuş Türk casustur. Askerlik görevini Çankaya Köşkü’nde yaptı. Arnavut asıllı Türk casus olan Çiçero babasının ölümünden sorumlu tuttuğu İngilizlerden nefret etmesi, parasal kazanç arzusu ve hep bir operacı olmak istemesine rağmen II. Dünya Savaşı esnasında Ankara’da çeşitli büyükelçiliklerde uşaklık yapıyor olması casusluk yapmaya başlamasına önayak oldu.
II. Dünya Savaşı yıllarının Ankara’sından önce Yugoslavya Krallığı büyükelçisinin, ardından Almanya büyükelçiliği müsteşarının uşaklığını yaptı. Almanya elçilik müsteşarı mektuplarını okuduğu için gerekçesiyle kovuldu. 1942’den itibaren Britanya İmparatorluğu’nun Ankara büyükelçisi Sir Hughe Knatchbull-Hugessen’in uşaklığını yapmaya başladı, banyosunda sırtını ovarken ona opera aryaları okuyacak kadar büyükelçi ile yakınlık kurdu. 21 Ekim 1943’ten itibaren fotoğraflarını çektiği gizli belgelerin örneklerini Almanya büyükelçiliğine teslim etmeye başladığı bilinmektedir.
Bunun için, Almanya Büyükelçiliği’nde ataşelik yapan Ludwig Moyzisch’e kendisi yaklaşarak 20.000 Sterlin karşılığı elindeki elli altı belgeyi satma önerisinde bulunur. Kısa bir süre ücretli bir Alman ajanı haline gelmiş ve Alman istihbarat servislerince kendisine “Çiçero” kod adı verildi. Müttefiklerce düzenlenen uluslararası toplantılar ve bazı bombardıman planları hakkında önemli bilgiler aktarmış olmakla birlikte, Normandiya Çıkarmasına ilişkin çok belli belirsiz istihbarat ulaştırdı.
Bütün bu dönem boyunca Ankara’daki İngiliz istihbarat görevleri, Çiçero’nun İngilizce anlamadığını zannetmekte, kendisini casusluğundan şüphelenilmeyecek biri olarak görmekteydi. İlyas Bazna casusluk yaptığı yıllarda Von Papen’in taktığı kod adının Çiçero olduğunu bilmiyordu. Hatta, kendisinin Çiçero olduğunu ancak 1950’de, sefarette belgeleri teslim ettiği Moyzisch’in tüm yargılamaların ardından inzivaya çekildiği Tirol Alpleri’nde yazdığı anılarından ve yine 1950’de, İngilizlerin artık bu casusluk olayını açıklamasıyla öğrenebildi. İlyas Bazna 1970’te, Münih’te 66 yaşında, yoksul bir gece bekçisi olarak hayatını kaybetti.
HASAN ÇELİK BLOGSPOT’unu görmek için TIKLAYINIZ
*****
