Konuşmak
M. Demirel Babacanoğlu Yazdı
Her canlı konuşur. Hatta cansızlar da konuşur. Biz onu duyamayız. Çıkınız kıra dağlara, kuşlara uğrayınız. Kuşların cıvıl cıvıl konuştuğunu duyacaksınız. İyice dinlerseniz anlayacaksınız da o konuşmaları… Yaban hayvanları da konuşur… Her birinin kendince konuşma dili vardır… İnsanlar da öyle. Dilsiz bir canlı bulamazsınız dünyada.
Sabah çıktınız yola, ilk karşılaştığınız insana günaydın diyorsunuz. O da size günaydın diyor. Tanımadığınız insanla tanışmak için ilk söz bu olmalı! Sonra kimle konuştuğunu, adını soyadını, mesleğini, memleketini, niçin buralara geldiğini öğrenirsiniz…
Dil bir anlaşma aracıdır. Toplumsal yapıyı geliştiren bir olgudur. Her insan, konuşma düzenini buna göre düzenler. Düzenlemek zorundadır ayrıca. Seçtiği sözcükleri özenle kullanır. Konuşurken dikkat eder. Konuşma düzenini bozmayan sözcükler kullanır. Öyle de olmalıdır. Konuşma düzeni bozulursa olaylar meydana gelir. Olumsuz olaylardan sürekli kaçınılmalıdır…
Her çocuk konuşmayı anne babasından kardeşlerinden, yakınlarından, çevresinden, okuldan öğrenir. Nasıl bir davranış gösterecek, nasıl konuşacak, seslenme biçimleri ne olacak, görgü kurallarına nasıl uyulacak, kimlere nasıl seslenilecek (…) öğrenir. Çocuğun konuşma düzeni, sosyal yapısı böyle gelişir. Çocuk olumlu, düzeyli konuştukça belirginleşir, arkadaşları arasında beliren yerini alır. Daha sonra bu gelişim toplumsal yapıda kendini gösterir… Söylevci olarak karşımıza çıkabilir.
Söz gelimi çağın önemli konuşma aygıtlarından biri olan telefonun bir konuşma düzeni vardır. Bu düzen “Alo” ile başlar. “ALO”, bilinen yerleşik, herkesçe benimsenmiş, kabul edilmiş, konuşmanın başlangıç düzenidir. Böyle başlar telefonda konuşma. Bunu bozmak, değiştirmek telefonla konuşma düzenin (adabına) aykırıdır. Bu bir tanışma konuşmasıdır. Telefonu açan kendini tanıtır… Sonra telefon açılan kişi kendini tanıtır… İstek ve dilekler belirtilir. Konuşma nezaket düzeni içerisinde sürdürülür…
Bağırıp, çağırmak, yüksek sesle, çapraşık anlaşılmaz sesle, sözcükleri yanlış kullanmakla anlamlı bir konuşma yapılamaz. Hatta karşınızdakini sizden uzaklaştırır… Nezaket bozulur. Böyle kişileri olası varsa, kırmadan nezakete davet edebilmeliyiz. Günlük yaşamda, karşılıklı konuşmalarda da yaşanabilir bu. Onlara karşı oldukça düzeyli konuşma örneği sunabilmeli, nezaket kurallarını sürdürebilmeliyiz.
Biliyorsunuz, yaşam kısa… bu kısacık yaşam içinde barışı yeğlemeliyiz her zaman.
24 Ekim 2021, Adana
*****
