ATATÜRK’ÜN ADANA’YA GELİŞİ
M. Demirel Babacanoğlu Yazdı
Osmanlılar müttefikleriyle I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıktılar. 30 Ekim günü Yunanistan’ın Limni Adası Mondros Limanı’nda, Agamemnon Zırhlısı’nda koşulları ağır Mondros Mütarekesi’ni imzaladılar.
Atatürk, 31 Ekim günü Adana’ya geldi. Murat Palas Oteli’nde, Genel Komutanlık yetkisini taşıyan Alman Paşası Liman Von Sandres’le buluştular. Yıldırım Orduları Grup Komutanlığını teslim aldı.
Mondros Anlaşmasına göre ordular terhis edilmiş, silahlarına el konulmuş. Antalya, Konya İtalyanlara, Ege Yunanlılara, Çukurova, Antep, Maraş, Urfa, Hatay, Suriye Fransızlara, Doğu Anadolu illeri Ermenilere, Musul, Irak İngilizlere, İstanbul, Boğazlar ortak düşmanlara verilmişti.
Atatürk, on bir gün kaldı Adana’da, Çukurova ileri gelenleriyle, askerlerle, subaylarla görüştü. Silahlarınızı teslim etmeyin, düşmana karşı direnç birlikleri kurun dedi. Tarsus’un kuzeyinde siperler kazırdı.
İngilizler, bu girişimi hemen İstanbul Hükümetine bildirdiler. Hükümetin başı İzzet Paşa, Atatürk’e, adı var kendi olmayan Yıldırım Orduları Gurup Komutanlığını kaldırdım, İstanbul’a gel diye tel çekti, Atatürk İstanbul’a gitti.
1916’da Petesburg’da yayılmacı düşmanlar gizli bir anlaşma yapmışlar. Ardahan, Kars, Doğu illeri Ruslara, verildi. Ruslar 1917 ihtilaliyle çekildiler. Irak, Kızıldeniz Akabe’ye kadar İngilizlere, Çukurova, Antep, Maraş, Urfa, Hatay, Suriye Fransızlara, İzmir, Aydın İtalyanlara verilmişti.
Yayılmacı düşmanlar ülkeyi işgal etmeye başladılar.
İngilizler Dört Yol’dan; Yunanlılar İzmir’den Ege’ye çıkartma yaptılar. Düşman ilk kuruşunu Karahasan’dan, Gazeteci Tahsin’den yediler.
Fransızlar Çukurova’ya, İtalyanlar Ege’ye biz çıkacaktık diyerek itiraz ettiler. Fransızların itirazı kabul edildi, İngilizler Irak’a Musul’a gittiler. Ancak İtalyanların itirazı kabul edilmedi. Antalya, Konya verildi onlara. Buna karşılık İtalyanlar işgal ettikleri yerlerde sessiz kaldılar(!).
İşgal edilen yerlerde düşman bayrağı çekildi, Türkçe konuşmak yasaklandı. Katliamlar yapıldı. İngilizler Boğazlara savaş gemilerini soktular. Yurtsever subay ve sivilleri tutuklayıp Malta’ya sürgün ettiler. Eyaletlere temsilcilerini gönderdiler. İnsanları sokağa çıkamaz ettiler, basına baskı kurdular. Toplu taşıma araçlarında lüks yerlere kendileri oturdular. Kendilerinden başka herkesi aşağıladılar. Anzavur, Çapanoğlu, Delibaş isyanlarını çıkardılar.
Atatürk’ü Samsun’a götüren vapuru batırmak istediler, yapamayınca Padişah yoluyla telgraf çekip İstanbul’a dönmesini beklediler. 16 Mart’ta hükümet, devlet yönetim birimlerini bastılar, millicileri tutukladılar. Sonunda düşman kovuldu yurttan.
Atatürk, 15 Mart 1923 günü geldi Adana’ya. “Bende bu vakayiin ilk hissi teşebbüsü bu memlekette, bu güzel Adana’da doğmuştur” dedi. Kurtuluş Savaşı’na başlamanın ilk girişiminin buradan başladığını söylüyor Atatürk. Çukurovalılar Yenice İstasyonu’nda Atatürk’ü büyük bir şenlikle karşıladılar. Adana’yı gezen Atatürk, Valiliğe, Belediye’ye, Millet Bahçesi’ne, Kolordu’ya, Okullara, Türk Ocağı’na, Çiftçi Birliğine, Ulucami’ye, Müdafai Hukuk Cemiyeti’ne, Hastaneye, Sanayi Mektebi’ne, Öğretmenler Derneği’ne, Kız Öğretmen Okulu’na, Esnaf Cemiyetlerine, Tarsus’a, Mersin’e uğruyor… Kentin yöneticileriyle, ileri gelenleriyle, halkla konuşuyor, bilgi alıyor, bilgi veriyor.
19 Mart günü ayrılıyor Çukurova’dan
*****
